czwartek, 14 listopada 2024

„Bydgoskie Autobusy”

„Stonki”, „Sany”, „Autosany”,
„Ogórki”, „Jelcze” i cóż jeszcze?
„Berliety”, „Many”, „Mercedesy”.
„Volvo”, „Solarisy”, „Ikarusy”
„Lubliny”, „Nyski” i „Solbusy”
Taki był świat - autobusy.

Godne uwagi „Bydgoskie Autobusy” autorstwa Stanisława Sitarka i Dariusza Falkowskiego, to monumentalna, pięknie i bogato ilustrowana książka o bydgoskich autobusach w latach 1924-2020. Dużo zdjęć, opisów, anegdot i wspomnień. Również charakterystyki techniczne taboru autobusowego, bilety, schematy i plany komunikacji publicznej w Bydgoszczy z różnych okresów jej działania. Wielkie dzieło na ten temat. Wspaniałe archiwum. Potęga. Gratuluję twórcom. Wyd. Eurosprinter, 2024.   

[...] Książka „Bydgoskie Autobusy” to druga po „Bydgoskich Tramwajach” tak obszerna monografia, w której przedstawiono dzieje komunikacji miejskiej w Bydgoszczy. Tym razem poświęcona jest bydgoskim autobusom. Zawarta w publikacji historia obejmuje opis od czasów ich zarania, aż po czasy współczesne. Aby poszczególne tematy były czytelne, podzielono ją na poszczególne rozdziały i przedstawiono w formie kalendarium. W końcowej części monografii znajdą Państwo uzupełnienie dotyczące danych technicznych poszczególnych pojazdów, schematów sieci autobusowej i tabel. Monografia została także poszerzona o prezentację biletów komunikacji miejskiej w Bydgoszczy na przestrzeni lat, które zmieniały swoje nominały i wygląd w czasie wielu dekad.
    Cennym uzupełnieniem monografii jest duża ilość niepublikowanych dotąd fotografii, które poza autobusami w dużej mierze przedstawiają zmieniającą się przez lata Bydgoszcz ze swoimi mieszkańcami, pięknymi gmachami i kamienicami. 

 
Autobus Miejski Jelcz 272 MEX na przystanku 
początkowym obok Stadionu Zawisza. Lata 70. XX w.
Fot. ze zbiorów Archiwum Państwowego w Bydgoszczy

    Autor czerpał wiedzę z różnych źródeł i dlatego Czytelnik napotka między innymi wypowiedzi ludzi związanymi z komunikacją miejską jak i cytaty z lokalnych gazet, czy też fragmenty artykułów fachowej literatury.
    Zasadniczo tematyka pracy objęła linie autobusowe zarządzane przez władze miasta, w tym również linie podmiejskie do pobliskich miejscowości. Wspomniane zostały również komercyjne linie prywatne, których intensywny rozwój miał miejsce w latach 90. XX wieku.   

 Jelcz 272 MEXw czasie przejazdu ulicą Długą. 
Około 1970 roku. Fot. ze zbiorów
Artura Lemańskiego

Rondo Bernardyńske. Około 1966 roku. 
Fot. ze zbiorów MZK-Bydgoszcz

    W monografii ujętych zostało możliwie jak najwięcej spraw i kwestii dotyczących omawianego zagadnienia. Ukazany został żmudny proces formowania sieci komunikacji autobusowej — tworzenia nowych linii, przedłużania istniejących, a także, w miarę możliwości i dostępności źródeł, zmian tras — czasowych i stałych. Drugą ważną kwestią, którą podjęto w opracowaniu, jest tabor. Wyszczególnione zostały cztery „kroki milowe” bydgoskiej komunikacji autobusowej — gdy wprowadzenie do ruchu nowszego typu taboru poprawiało w dużym stopniu komfort podróżowania pasażerów, co miało miejsce w latach: 1950 (pierwsze fabrycznie nowe „Mavagi”), 1966 (pojemne „Jelcze”i „Ogórki”), 1981 (niezawodne i duże „Ikarusy”) i 1997 (początek wprowadzania nowoczesnego taboru marki „Volvo”). W miarę dostępności źródeł wypisane i scharakteryzowane zostały wszystkie eksploatowane typy taboru, lata produkcji i czas pobytu na bydgoskich ulicach, ich ilość oraz największe zalety i problemy eksploatacyjne.

 Nowa pętla autobusowa na osiedlu Błonie.
Fot. ze zbiorów Archiwum Państwowego w Bydgoszczy

    Książka została przygotowana dla wszystkich sympatyków komunikacji miejskiej jaki dla tych, którzy chcą poznać dzieje, historię i rozwój bydgoskich autobusów. Może też być pomocna dla studentów studiujących na kierunkach inżynierii drogowej, komunikacji, transportu i tych, którzy chcą sobie odświeżyć pamięć, jak komunikacja autobusowa funkcjonowała kiedyś.

Mikrobus „Nysa” na przystanku przy ul. Armii Czerwonej 
(Marszałka Focha). Fot. ze zbiorów Archiwum Państwowego w Bydgoszczy. Rok 1978/1979.

Ikarus 280.70 na tle dawnego gmachu dworca PKP 
27 marca 2007 roku. Fot. Piotr Tomasik 

Książka do nabycia: Centrum Informacji Turystycznej w Bydgoszczy na rogu ul. Niedźwiedzia i Batorego oraz bezpośrednio u Wydawcy "Eurosprinter" - Rybnik.

piątek, 3 maja 2024

Pamiątka babci Bogusi

Oprócz Narodowego Święta Konstytucji 3 Maja w Polsce obchodzone jest Święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Święto zostało ustanowione przez papieża Benedykta XV w 1920 roku na prośbę polskich biskupów po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Upamiętnia ono śluby lwowskie króla Jana Kazimierza, który podczas potopu szwedzkiego powierzył Polskę opiece Matki Bożej.
Książeczka do nabożeństwa z 1931 roku wydana w Częstochowie. Pamiątka I Komunii Świętej Pani Bogumiły z osiedla Błonie (1946). Wyrób przedmiotów religijnych oraz hurtowa sprzedaż T. Bigosiński, Bydgoszcz, ul. Gdańska 51.
_________
In addition to the National Day of the Constitution of May 3, Poland also celebrates the Feast of the Blessed Virgin Mary, Queen of Poland. The holiday was established by Pope Benedict XV in 1920 at the request of Polish bishops after Poland regained independence in 1918. It commemorates the Lviv vows of King Jan Kazimierz, who entrusted Poland to the protection of the Mother of God during the Swedish Deluge.
A prayer book from 1931, published in Częstochowa. Memorial of the First Holy Communion of Mrs. Bogumiła from Błonie (1946). Production of religious items and wholesale sales T. Bigosiński, Bydgoszcz, ul. Gdańska 51.

 


 Z dawna Polski Tyś Królową Maryjo!
Ty za nami przemów słowo, Maryjo!
Ociemniałym podaj rękę,
Niewytrwałym skracaj mękę,
Twe Królestwo weź w porękę, Maryjo!
Ociemniałym podaj rękę,
Niewytrwałym skracaj mękę,
Twe Królestwo weź w porękę, Maryjo!

Gdyś pod krzyżem Syna stała, Maryjo!
Tyleś Matko wycierpiała, Maryjo!
Przez Twego Syna konanie,
Uproś sercom zmartwychwstanie,
W ojców wierze daj wytrwanie, Maryjo!
Przez Twego Syna konanie,
Uproś sercom zmartwychwstanie,
W ojców wierze daj wytrwanie, Maryjo!

Z dawna Polski Tyś Królową, Maryjo!
Ty za nami przemów słowo, Maryjo!
Miej w opiece naród cały, Który żyje dla Twej chwały,
Niech rozwija się wspaniały, Maryjo!
Miej w opiece naród cały, Który żyje dla Twej chwały,
Niech rozwija się wspaniały, Maryjo!

 *** 

Since long time You've been Queen of Poland, Mary!
Speak the word tu support us, Mary!
Give the hand to the blind ones
Shorten the torment of the unpersevering
Take care of Your Kingdom, Mary!
Give the hand to the blind ones
Shorten the torment of the unpersevering
Take care of Your Kingdom, Mary!

When You stood under the Son's cross, Mary!
You, Mother, have suffered so much, Mary!
Through the death of Your Son,
Beg the resurrection to our hearts
Give perseverance In our fathers faith, Mary!
Through the death of Your Son,
Beg the resurrection to our hearts
Give perseverance In our fathers faith, Mary

Since long time You've been Queen of Poland, Mary!
Speak the word tu support us, Mary!
Look after the whole nation,
Who lives for Your glory,
Let it grow wonderfully, Mary!
Look after the whole nation,
Who lives for Your glory,
Let it grow wonderfully, Mary!

piątek, 10 listopada 2023

Witamy prezydenta!

11 listopada 1989 roku Bydgoszcz podwójnie przeżywała Święto Niepodległości, a to za sprawą odsłonięcia w tym dniu pomnika prezydenta Bydgoszczy Leona Barciszewskiego zamordowanego 11 listopada 1939 roku przez Niemców.  

Historia powstania pomnika, dużo artykułów i fotografii upamiętniających to wydarzenie. Post dedykuję Ś.P. Prezydentowi Bydgoszczy Leonowi Barciszewskiemu i jego Ś.P. synowi Januszowi, a także ich rodzinie. Publikuję tekst Henryka Kulpińskiego, który ukazał się w Kalendarzu Bydgoskim, 1991. W 2009 roku pomnik został przeniesiony na Wełniany Rynek.

 Po 50 latach Prezydent Leon Barciszewski wrócił do Bydgoszczy

11 listopada 1989 roku w Święto Niepodległości w Bydgoszczy, przy głównym deptaku ulicy Mostowej i przy licznym udziale społeczeństwa, szczególnie zaś młodzieży, po uroczystym nabożeństwie w sąsiedniej Farze, prezydent miasta - Władysław Przybylski i Danuta Barciszewska-Borkowska, córka przedwojennego prezydenta Leona Barciszewskiego, odsłonili pomnik tego niezwykle zasłużonego działacza niepodległościowego w Berlinie, zaś w latach 1924-1931 prezydenta Gniezna, a w latach 1932-1939 popularnego prezydenta Bydgoszczy.

 
Gazeta Pomorska 22 września 1989/221
Fot. 1

 
Ilustrowany Kurier Polski 5.10.1989/232
Fot. 2 
 
Gazeta Pomorska 5.10.1989/232
Fot. 3

 
 Ilustrowany Kurier Polski 5.10.1989/232
Fot. 4

Dziennik Wieczory, 230/1989
Fot. 5

Dziennik Wieczorny 13.11.1989/220
Fot. 6

 
 Fot. 7

11 listopada 1939 roku został on zamordowany wraz z synem Januszem przez Niemców, ponieważ Jego życie było wypełnione mądrą, ofiarną i efektywną służbą dla ojczyzny. Pomnik poświęcił ks. biskup Jan Nowak, wikariusz Prymasa Polski. Godzi się nadmienić, iż jest to wydarzenie bez precedensu, ponieważ w okresie powojennym, pomimo energicznych działań w licznych miastach naszego kraju, nie udało się przełamać barier i ustawić pomników dla zasłużonych prezydentów miast czy też burmistrzów. Co prawda w stolicy w pobliżu Grobu Nieznanego Żołnierza znana rzeźbiarka Nitschowa w 1981 roku ustawiła na postumencie skromną sylwetkę niezapomnianego prezydenta Stefana Starzyńskiego, ale całe przedsięwzięcie jest zbyt skromne w porównaniu z Jego zasługami.

Ilustrowany Kurier Polski 10/12.11.1989. Nr 262
Fot. 8

Ks. biskup Jan Nowak
Fot. 9
 
 
 Prezydent Bydgoszczy Władysław Przybylski
Fot. 10 
 
 
 Córka prezydenta Barciszewskiego Danuta Borkowska
Fot. 11 
 
  
Moment odsłonięcia pomnika
 Fot. 12 
 
 
 Przemawia Henryk Kulpiński
Fot. 13 

 
 Fot. 14

 
 Widoczni m.in. Stefan Pastuszewski, Jan Rulewski, 
Z. Mrozek i Andrzej Bogucki 
Fot. 15 

W Bydgoszczy, zgodnie z postulatami społeczeństwa, NSZZ „Solidarność” powołała 14 stycznia 1981 roku Społeczny Komitet Budowy Pomnika, który po 9 latach w sposób uparty i odważny przełamał partyjne bariery aby ze środków mieszkańców, Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Urzędu Miasta ostatecznie ustawić oczekiwany pomnik. Zrealizowany został projekt rzeźbiarza Sławoja Ostrowskiego z gdańskiej WSSP, zaś spiżowy odlew za symboliczne wynagrodzenie wykonał zespół fachowców z gdyńskiej Stoczni Marynarki Wojennej pod kierownictwem inż. Bandrowskiego.

 

 
 Sztandar Stronnictwa Demokratycznego
Fot. 16 

 
 Sztandar Szkoły Podstawowej Nr 13 im. Leona Barciszewskiego
Fot. 17

Niezależna Unia Młodzieży Szkolnej
Fot. 18

Sztandar Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK)
Oddział w Bydgoszczy
Fot. 19

Światowej sławy nasz uczony - archeolog, prof. Kazimierz Michałowski, wygłaszając 30 maja 1968 r odczyt w bydgoskiej filharmonii powiedział: „Bydgoszcz z Warszawą łączy przykład dany przez obu niezłomnych prezydentów: Starzyńskiego i Barciszewskiego”.

Fot. 20

 
 Fot. 21

Odsłonięcie i poświęcenie monumentu przebiegało niezwykle uroczyście. Wygłoszone zostały przemówienia prezydenta Władysława Przybylskiego, ks. biskupa Jana Nowaka, Danuty Borkowskiej i Henryka Kulpińskiego - członka Społecznego Komitetu Budowy Pomnika. Śpiewał Chór Filharmonii Pomorskiej „Arion”, grała orkiestra ZNTK, wiersz p. t. „Ty coś walczył” - M.Konopnickiej deklamował Adam Libera - uczeń Szkoły Podstawowej nr 13 im. Leona Barciszewskiego.

 

Od lewej zasłonięty Henryk Kulpiński i Grażyna Kasprzak
Fot. 22
 
 
 Od lewej stoją Władysław Przybylski - prezydent, ks.biskup Jan Nowak,
 Stanisław Kubczak - wojewoda bydgoski, Senator RP Antoni Tokarczuk
Fot. 23
 
 
  Fot. 24

Godzi się tutaj przypomnieć iż Prezydent obejmował swój urząd w Bydgoszczy w okresie dwóch głębokich kryzysów: prezydenckiego w mieście i ekonomicznego w kraju, które przy pomocy mieszkańców zdołał zlikwidować. A więc niechaj odsłonięty i poświęcony pomnik napełnia nas wiarą i nadzieją, że udręczone od lat nasze życie będzie coraz łatwiejsze.