POD „Swoboda”

    Pracowniczy Ogród Działkowy „Swoboda” to swego czasu  najstarszy, nieistniejący już ogród działkowy w Bydgoszczy. Jeden z najstarszych na ziemiach polskich, założony w 1903 roku. Oto co o tym zielonym zakątku pisano w periodyku pt. „100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”

Altana z nieistniejącego już ogrodu, wybudowana w 1923 roku

Fot. „100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”

    „Ogród leży prawie w centrum miasta. Jest jednym z najstarszych w Polsce. Powstał w roku 1903 na przedmieściu Bydgoszczy we wsi Bielawy. Rozciągał się w granicach ulicy Sportowej, Szymanowskiego, Placu Weysenhoffa i Chodkiewicza.
     

    Jeszcze za czasów zaborów w roku 1901 niemieccy obywatele miasta utworzyli grupę inicjatywną „Freiheit”, która postanowiła założyć ogród wypoczynkowy jako enklawę zdrowia zgodnie z założeniami E. Hauschilda i D. Schrebera z Lipska. Złożono wniosek w ratuszu miasta i czekano na zezwolenie kupna działki o powierzchni 5 ha gruntów.

    W dniu 25 marca 1903 roku otwarto ogród pod nazwą Schrebergarten „Freiheit”, liczący 126 działek o powierzchni 400 m2 każda.
   

    Do końca I wojny światowej działki ogrody posiadali tylko Niemcy. Dopiero po odzyskaniu niepodległości rozpoczęło się stopniowe wykupywanie pojedynczych działek w tym ogrodzie przez Polaków. W połowie dwudziestolecia międzywojennego większość działek znajdowała się już w rękach Polaków, którzy nadali ogrodowi polską nazwę „Swoboda”.

 

Pokwitowanie dla dzierżawcy ogrodu 1929 roku.

Źródło: Galeria Retro

 

    Po oddaniu terenu przez niemieckich działkowców na budowę gimnazjum niemieckiego przy ul. Chodkiewicza (dziś Wyższa Szkoła Pedagogiczna) w roku 1930 i sprzedaniu w późniejszym czasie gruntów Instytutowi Ogrodniczemu ogród pomniejszył swój stan posiadania do 2 ha powierzchni i 90 działek.
    

    Dużym osiągnięciem ogrodu w tym czasie było opracowanie i zarejestrowanie w dniu 27 marca 1931 roku własnego statutu i zagwarantowanie sobie większej samodzielności.

   Duże zasługi dla ogrodu w okresie międzywojennym położyli kolejni prezesi „Swobody”: J. Augustyn (1920-1922), W. Wiecki (1922-1926), W. Raciborski (1926-1930), A. Krasnowski (1930-1931), M. Pytlewicz (1931 -1939), S. Góralczyk (1939) i Feliks Kowalski, który prowadził od 1930 do 1950 roku kronikę ogrodu.
    

    W czasie okupacji powrócili do ogrodu Niemcy. Zginęli wówczas byli prezesi ogrodu: lekarz W. Wiecki i profesor gimnazjum S. Góralczyk, zamęczony w pobliskim gmachu Gestapo. Pierwszym prezesem ogrodu po wojnie został Jan Fiszer i kolejno K. Koronka, A. Fac, M. Szumowski, S. Majcher, S. Kapelak, ponownie S. Majcher, M. Piotrowski, a od roku 1992 Władysław Lasota.

Wejście do ogrodu, obok prezes Władysław Lasota

Fot. „100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”

    W roku 1950 zlikwidowano kolejne 3 działki, a na ich miejscu własnymi siłami wybudowano świetlicę, którą oddano do użytku w 1952 roku. Ogród wyposażono w podstawową infrastrukturę. Doprowadzono wodę i energię elektryczną, rozpoczęto szerszą działalność.

 

Dom działkowca

Fot. „100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”

    W roku 1974 ogród stracił kolejne 24 działki pod budowę nowej trasy komunikacyjnej. Dziś posiada 59 działek i gospodaruje na powierzchni 1,868 ha.

Działka Państwa Ireny i Henryka Kucharskich

Fot. „100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”   

 

    W latach powojennych najbardziej zasłużyli się dla ogrodu: K. Kowalski, A. Maćkowiak, K. Porowski, S. Kapelak, H. Makowski, I. Słomkowski, M. Piotrowski. Na szczególne wyróżnienie zasługuje długoletnia praca Henryka Krajczewskiego - sekretarza, wiceprezesa, wielkiego społecznika, który oddany był ogrodowi całym sercem, nie szczędził swych sił i czasu. Aktualnie kieruje ogrodem prezes Władysław Lasota”.

Ogród działkowy "Swoboda" - zdjęcie wykonano w latach 1972-1974

Budowa Państwowego Instytutu Weterynaryjnego.

Obecnie w miejscu ogródków działkowych budowana jest biblioteka UKW. 

  źródło: zbiory prywatne
Lokalizacja miejsca 

 

Źródło i zdjęcia:  

„100 lat ogrodnictwa działkowego w Polsce i województwie bydgoskim”, "FORM-DRUK", Bydgoszcz, 1993.