11 marca 1996 roku w Bydgoszczy zmarł Tadeusz Nowakowski - polski pisarz i publicysta, działacz na uchodźstwie, Honorowy Obywatel Bydgoszczy i Honorowy Obywatel Olsztyna. Inicjator powstania i pierwszy prezes Światowego Związku Bydgoszczan.
Urodził się 8 listopada 1917 r. w Olsztynie. Był synem dziennikarza i działacza narodowego Stanisława i Emilii z domu Gerke. Zimą 1920 r. rodzina Nowakowskich przeniosła się z Olsztyna do Bydgoszczy i pozostała tu do 1939 r. Mieszkała najpierw przy ulicy Podgórnej 15 na Szwederowie, potem przy ul. Świętej Trójcy 28. Uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Marszałka Śmigłego-Rydza przy ulicy Grodzkiej, gdzie w 1936 złożył egzamin dojrzałości. W okresie szkolnym pisywał wiersze i felietony do czasopisma szkolnego "Ogniwo" oraz "Dziennika Bydgoskiego". Współpracował również z otwartym w Bydgoszczy Studiu Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia. Jako gimnazjalista czynny był w harcerstwie, należąc do 4 Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej im. Jana Kilińskiego, tzw. „Błękitnej Czwórki Bydgoskiej”.
W 1938 r. podjął studia na wydziale filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, przerwane najazdem Niemiec na Polskę w 1939 r. Uczestniczył jako ochotnik w kampanii wrześniowej. Razem z 14. włocławskim pułkiem piechoty przeszedł szlak bojowy do oblężonej Warszawy. Szczęśliwie uniknął niewoli i osiadł we Włocławku, gdzie już mieszkała jego matka i rodzeństwo. Tam 28 lutego 1941 r. został aresztowany przez gestapo pod zarzutem przynależności do tajnej organizacji i redagowania polskiej gazetki. W 1942 r. został skazany przez sąd niemiecki na karę śmierci, zamienioną na 30 lat obozu. Karę odsiadywał w kilku więzieniach i obozach, m.in. w Inowrocławiu, Budziszynie, Zwickau, Eling-Vogelsang.
Opis obrazu:
Tadeusz Nowakowski relacjonuje przebieg pielgrzymki
papieża Jana Pawła II w Hondurasie.
marzec 1983
źródło:
Narodowe Archiwum Cyfrowe
www.nac.gov.pl
Od 1946 r. przebywał w Londynie, gdzie współpracował z pismami polskimi i sekcją polską radia BBC. Udzielał się w Związku Polaków Zagranicą. W 1952 r. został redaktorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.Jako reporter radiowy Radia Wolna Europa relacjonował pielgrzymki Jana Pawła II, które utrwalił w sześciu tomach reportaży, które zyskały mu przydomek "reportera papieża".
Tworzył także jako poeta. Zbiór jego utworów pt. "Za kurtyną snu" ukazał się w 2003 r. w wydawnictwie To My. Nawiązał również szerokie kontakty ze światem pisarskim i artystycznym Niemiec. Był współpracownikiem dziennika Frankfurter Allgemeine Zeitung, drukował w Die Zeit oraz współpracował z Bawarską Rozgłośnią Radiową.
Opis obrazu:
Audycja studyjna w Monachium
Tadeusz Nowakowski (pierwszy z prawej) i zaproszeni goście.
źródło:
Narodowe Archiwum Cyfrowe
www.nac.gov.pl
Jako pisarz Nowakowski debiutował tomem opowiadań wojennych "Szopa za jaśminami" (1948), w których przewijały się przeżycia więzienne autora i wątki wspomnieniowe z Bydgoszczy. Sławę i uznanie przyniosła mu powieść "Obóz Wszystkich Świętych" (1957), tłumaczona na 8 języków. Powieść ta wysoko oceniona przez krytyków, należała do żelaznego repertuaru literatury polskiej. Był autorem zbiorów nowel (np. Aleja dobrych znajomych i Niestworzone rzeczy – 1968) oraz kilku powieści, a także wydanej jedynie w Niemczech i USA sagi rodu Radziwiłłów.
Skupiając uwagę na twórczości literackiej, nie stronił od czynnego udziału w życiu społecznym Polonii i Kraju. Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, Światowego Związku Polaków, „Akademii Grydzewskiego”, „Grupy 47”, Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych i innych. W 1979 r. wszedł w skład Oddziału Rady Narodowej RP w Republice Federalnej Niemiec. Przez szereg lat był delegatem Rządu RP w Londynie na obszar Niemiec, przewodniczył Stowarzyszeniu na Rzecz Porozumienia Niemiecko-Polskiego w Monachium oraz udzielał się w Polskim Ruchu Wolnościowym „Niepodległość i Demokracja” (1945–1992). Był członkiem Stowarzyszenia Pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Warszawie.
Opis obrazu:
Sprawozdanie radiowe z Rzymu po wyborze Karola Wojtyły na
papieża.
Widoczni od lewej: ksiądz Tadeusz Kirschke, Tadeusz Nowakowski,
Andrzej Krzeczunowicz, Jerzy Kaniewicz.
źródło:
Narodowe Archiwum Cyfrowe
www.nac.gov.pl
Rząd RP na uchodźstwie odznaczył Tadeusza Nowakowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1993 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Dwa miasta szczególnie bliskie pisarzowi: Olsztyn (1991) oraz Bydgoszcz (27 września 1993) obdarzyły go godnością Honorowego Obywatela.
27 czerwca 1996 r. w bydgoskim kościele pw. Świętych Polskich Braci Męczenników otwarto Izbę Pamięci Tadeusza Nowakowskiego, w której zgromadzono liczne pamiątki po pisarzu.
Pochowany został na cmentarzu ewangelickim w Bydgoszczy.
źródła:
- Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom V. Bydgoszcz 1998 (wikipedia.pl)
- Narodowe Archiwum Cyfrowe - www.nac.gov.pl
